Αγιουρβέδα. Η επιστήμη της ζωής, για τη ζωή μας

Τι είναι Αγιουρβέδα; (Σανσκριτικά Αγιους = Ζωή, Βέδα = Γνώση <ΟΙΔΑ>). Είναι ένα αρχαίο Ινδικό παραδοσιακό σύστημα ιατρικής, τα γραπτά του οποίου χρονολογούνται περίπου από το 2.500 π.Χ. Είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ινδία και έχει αρχίσει να γίνεται ευρύτερα γνωστή στη Δύση τα τελευταία 10-15 χρόνια. Η θεωρία της Αγιουρβέδα συνδυάζει ιατρική και φιλοσοφία τονίζοντας την σημασία του τρόπου συμπεριφοράς, διατροφής και αλληλεπίδρασης με το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον για την υγεία του ανθρώπου. Δίνει επίσης πρακτικές πληροφορίες για τους μηχανισμούς που συνδέουν όλες αυτές τις παραμέτρους χρησιμοποιώντας αρχές φυσιολογίας του ανθρώπου που είναι γενικά άγνωστες στη σημερινή ιατρική επιστήμη. Αρχικά μάλιστα φαίνεται να είναι δογματικές και να απέχουν από τη συνηθισμένη μας προσέγγιση, αλλά θα προσπαθήσω να τις κάνω πιο κατανοητές με παραδείγματα και να τις συνδέσω με την σύγχρονη έρευνα στη νευρολογία και τη γενετική. Αρχές Αγιουρβέδα Ας ξεκινήσουμε από μερικές αρχές της Αγιουρβέδα. Όλο το σύμπαν αποτελείται από 5 στοιχεία : Χώρο, Αέρα, Πυρ, Ύδωρ και Γη. Κάθε στοιχείο συμμετέχει τόσο στον μικρόκοσμο όσο και στον μακρόκοσμο και αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη του από τις χαρακτηριστικές του ποιότητες. Όταν αναφέρω την λέξη ποιότητες εννοώ τον τρόπο που το νευρικό μας σύστημα αντιλαμβάνεται αυτά τα στοιχεία. Ο χώρος έχει σαν ποιότητα την έλλειψη αντίστασης, ο αέρας την κίνηση, η φωτιά την θερμότητα, το νερό την ρευστότητα και η γη την σκληρότητα. Σκεφθείτε τον ανθρώπινο οργανισμό για παράδειγμα. Χρειάζεται χώρο για τη σύλληψη του στην μήτρα, χώρο για τη σωστή ανάπτυξη του και για όλες τις λειτουργίες που τον χαρακτηρίζουν σαν ζωντανό ον. Ο χώρος δεν προβάλλει καμία αντίσταση σε οποιαδήποτε μορφή λειτουργίας ή κίνησης. Aν όμως ο ζωτικός χώρος καταπατηθεί τότε όλες οι φυσιολογικές λειτουργίες μπορεί να εμποδιστούν π.χ. από χωροκατακτητικές εξεργασίες. Εκδηλώνει συνέχεια όσο ζει κάποια κίνηση, όπως, σκέψη, αναπνοή, κυκλοφορία του αίματος, κατάποση τροφής και αποβολή αχρήστων συστατικών, κινήσεις των χεριών και ποδιών, ή σε βιοχημικό επίπεδο, χημειοτακτικές κινήσεις μακροφάγων προς εισβάλλοντες μικροοργανισμούς κ.λ.π. Τα συστήματα που χαρακτηρίζονται από αυτοματισμό και έχουν την κίνηση έμφυτη στα κύτταρα τους, έχουν περισσότερο από το στοιχείο του αέρα. Π.χ. το νευρικό σύστημα και οι λείες μυϊκές ίνες στο πεπτικό σύστημα. Έχει μεταβολισμό, ένα σύνολο αναβολικών και καταβολικών χημικών αντιδράσεων που παράγουν ή απορροφούν θερμότητα, συντηρώντας τη διεργασία της ζωής. Το στοιχείο της φωτιάς είναι πιο άφθονο στα όργανα που σχετίζονται με τον μεταβολισμό, όπως το στομάχι που διασπά την τροφή, το ήπαρ που την επεξεργάζεται, τον υποθάλαμο που ελέγχει την θερμορύθμιση, τον θυρεοειδή, κ.ά. Περιέχει 70% νερό που με την ρευστότητα του επιτρέπει την επικοινωνία ανάμεσα στα διαφορετικά μέρη του σώματος βοηθώντας στη διατήρηση της ισορροπίας της ζωής. Έχει μια συγκεκριμένη μάζα που του δίνει το βάρος του εκδηλώνοντας το στοιχείο της γης. Διαταραχές του προκαλούν προβλήματα όπως η παχυσαρκία ή η παθολογική απώλεια βάρους. Είναι η σταθερότητα ή η σκληρότητα του στοιχείου της ύλης ή γης που προστατεύει και περικλείει τον ανθρώπινο οργανισμό δημιουργώντας την ενότητα του υλικού σώματος. Στην Αγιουρβέδα αναφέρεται ότι ο άνθρωπος επικοινωνεί με αυτά τα 5 στοιχεία με τις 5 αισθήσεις του με τον εξής τρόπο. Στον επόμενο πίνακα δίνω επίσης τις λατινικές ηχητικές ονομασίες των Σανσκριτικών λέξεων των 5 στοιχείων. Στοιχείο (σανσκριτικά) Επεξήγηση Αίσθηση ĀKĀSA Χώρος Ήχος › Ακοή VĀYU Αέρας Αφή AGNIH Πυρ Μορφή › Όραση ĀPAH Ύδωρ Γεύση PRiTHVĪ Γη Οσμή Τώρα υπάρχει κάποια βιολογική ένδειξη ότι αυτά τα 5 στοιχεία υπάρχουν και λειτουργούν, ή είναι ή παραπάνω αρχή μια απλουστευμένη παρατήρηση του σύμπαντος και επέκταση της στον άνθρωπο; Τα τελευταία 2 χρόνια έχω βρει διάφορα άρθρα στα περιοδικά Nature, Nature medicine και Nature neuroscience, που αναλύουν την επίδραση μεμονωμένων ερεθισμάτων στο νευρικό σύστημα. Έρευνα σε φαινόμενα όπως οι βιορυθμοί, δείχνουν ότι δεν είναι απλώς τα μάτια μας, που πληροφορούν όλα τα κύτταρα του σώματος μας, τι ώρα είναι, αλλά πολύπλοκοι μηχανισμοί που διεγείρουν γονίδια κυκλικά, για να μπορέσει το σώμα μας να ανταποκριθεί στις διαφορετικές ανάγκες της μέρας και της νύχτας. Έρευνες επίσης με αλλαγή στις θαλαμικές συνδέσεις, δείχνουν ότι το ερέθισμα του φωτός μπορεί να δημιουργήσει μια πλήρη παραγωγή οπτικών χαρτών σε περιοχές που θα έδιναν ακουστικές πληροφορίες. Η δεκαετία 1990-2000 είχε χαρακτηρισθεί σαν δεκαετία της έρευνας στο μυαλό στην Αμερική (brain research decade). Τώρα γνωρίζουμε ότι το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι τόσο δυναμικό που κάθε τι που τo αγγίζει, λίγο φως, ένας ήχος, μια γεύση ή μυρωδιά ξεκινάει μια αλυσιδωτή αντίδραση που επηρεάζει και το τελευταίο κύτταρο μας. Αυτή η επίδραση είναι διαφορετική στον καθένα μας ανάλογα με: τις γονιδιακές πληροφορίες που έχουμε μέσα μας όλες τις εμπειρίες που έχουμε απορροφήσει μέχρι τη στιγμή του ερεθίσματος. Γνωρίζουμε ότι αυτή τη στιγμή που διαβάζετε αυτό το κείμενο είστε διαφορετικοί από ότι λίγα λεπτά νωρίτερα. Η ιδιότητα της νευροπλαστικότητας του νευρικού συστήματος ήταν μια επαναστατική ανακάλυψη που σήμαινε ότι η δομή του νευρικού συστήματος αλλάζει ανάλογα με τα ερεθίσματα που παίρνει κάθε στιγμή. Έτσι έχουμε μια πολύ δυναμική αλληλεπίδραση του νευρικού συστήματος με τα 5 στοιχεία της Αγιουρβέδα που οι σημερινές μας γνώσεις για το νευρικό σύστημα της δίνουν μια ενδιαφέρουσα προοπτική. Τα 5 αυτά στοιχεία που αρχικά φαίνονται σαν απλοϊκές έννοιες αλληλεπιδρούν με το νευρικό σύστημα με απίστευτα δυναμικό τρόπο. Η επόμενη σημαντική έννοια είναι αυτή των 3 ενεργειών ή TRIDOSHA. Από τα 5 στοιχεία εκλύονται οι 3 ενέργειες με τον εξής τρόπο: 3 ενέργειες Χώρος V Ā TA ή αέρινη ενέργεια Αέρας Πυρ PITTA ή πύρινη ενέργεια Ύδωρ KAPHA ή υδάτινη ενέργεια (του ύδατος) Γη Οι έννοιες αυτές είναι λίγο πιο ιατρικές. Εδώ μας ενδιαφέρει τι αλλάζει, τι κινείται, γιατί αυτό που αλλάζει στον οργανισμό μπορεί να επιφέρει ασθένεια ή θεραπεία. Βλέπουμε ότι επειδή ο χώρος και η γη δεν έχουν κίνηση συνδυάζονται με τον αέρα και το νερό αντίστοιχα για να δημιουργήσουν μια ενέργεια. Η Φωτιά επειδή έχει σχέση με την θερμότητα και τον μεταβολισμό, είναι ικανή από μόνη της να εγείρει την πύρινη ενέργεια. Οι 3 αυτές ενέργειες λέγονται TRIDOSHA συνολικά και αποτελούν έναν από τους θεμέλιους λίθους της ιατρικής θεώρησης της Αγιουρβέδα. Ιδιοσυγκρασία ή PRAKRTI Κάθε άνθρωπος γεννιέται με διαφορετικά χαρακτηριστικά ψυχοσωματικά γνωρίσματα. Αυτή η διαφορά σύμφωνα με την Αγιουρβέδα οφείλεται στο ότι όλοι μας έχουμε διαφορετική αναλογία των 3 αυτών ενεργειών. Αυτή καθορίζεται τη στιγμή της σύλληψης του ανθρώπου και εξαρτάται από τους γονείς, τον τόπο και τον χρόνο γέννησης ή σύλληψης και από μερικούς άλλους παράγοντες που θα τους παραλείψω για χάρη απλοποίησης. Τώρα αυτές οι ενέργειες έχουν λίγο πιο σύνθετες ποιότητες που φαίνονται στον επόμενο πίνακα και περιγράφονται στα κλασσικά συγγράμματα της Αγιουρβέδα ως εξής: Ιδιότητες των 3 ενεργειών Ενέργεια Ιδιότητες VĀTA Ξηρό, ελαφρύ, κρύο, τραχύ, λεπτό, ευκίνητο PITTA Λίγο γλοιώδες, διαπεραστικό, ζεστό, ελαφρύ, δύσοσμο, ρευστό, υγρό. KAPHA Γλοιώδες, κρύο, βαρύ, αργό, λείο, γλιστερό, σταθερό. Οι ιδιότητες αυτές είναι φαινομενικά απλές και δεν είναι εύκολο να δούμε τη σχέση τους με τη σύγχρονη ιατρική. Αν όμως τις προσεγγίσουμε με έναν διαφορετικό τρόπο θα διαπιστώσουμε ότι είναι όλες νευρολογικές ποιότητες. Πως αλλιώς θα ξεχωρίζαμε το βαρύ από το ελαφρύ, ή το κρύο από το ζεστό παρά μέσω ενός υγιούς νευρικού συστήματος; Είναι εντυπωσιακό, όπως έλεγα και στο πανεπιστήμιο της Jamnagar στη Βόρειο Ινδία, όπου με είχαν προσκαλέσει για το τελευταίο συνέδριο στην Αγιουρβέδα, ότι χρειαστήκαμε πολλά χρόνια στη σύγχρονη ιατρική, για να αρχίσουμε να ερευνούμε τον εγκέφαλο και τα γονίδια, σαν τα πιο σημαντικά ρυθμιστικά συστήματα του ανθρώπου. Στην Αγιουρβέδα ΑΡΧΙΖΟΥΝ την μελέτη της φυσιολογίας του ανθρώπου με τις 3 ενέργειες (TRIDOSHA), δηλαδή το ανάλογο των γονιδιακών καταβολών και τις ιδιότητες τους ή όπως προανέφερα την αλληλεπίδραση τους με το νευρικό σύστημα. ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΟΤΙ ΓΟΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΙ ΔΙΑΚΟΠΤΕΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Από αυτές τις αρχές αρχίζει να διαφαίνεται η αξία ενός τέτοιου συστήματος γνώσης, στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος όπως το stress που είναι πολυπαραγοντικό και εμπλέκει γονίδια, περιβάλλον, διατροφή και συμπεριφορά στην πιο γενική και πλατειά έννοια. Έγραψε ο :Δρ. Νικόλαος Κωστόπουλος MD (Athens), MF Hom Orthodox medicine, Homeopathy, Acupuncture, Nutrition, Herbalist, Yoga, Ayurveda, Holistic medicine. Χρήστου Λαδά 13, Κηφισιά. Τηλ.: 210 8085 363 Φωτό: Musaddique  http://www.lifeinbalance.gr